entartet?

In 1937 opende in München het Haus der Deutschen Kunst, ontworpen door Paul Ludwig Troost, tot zijn dood in 1934 de hofarchitect van de Führer. Die functie zou daarna voortgezet worden door Albert Speer. Het neo-klassieke, sobere bouwwerk was het eerste gebouw dat representatief was voor het derde rijk en is nu een controversieel herkenningspunt in München, een stad die ook overigens geen gebrek heeft aan imposante gebouwen.

Er waren destijds tentoonstellingen te zien van kunst die in de smaak viel bij het nazi-regime - die voldeed aan de normen voor Arische kunst. Het gebouw is niet erg uitnodigend door zijn imposante zuilengang aan de voorgevel en binnen onaangenaam door zijn grootsheid.

Een dag nadat de eerste Große Deutsche Kunstausstellung in dit gebouw opende, kon men iets verderop in de Hofgartenarkaden zien welke kunst niet voldeed aan de normen van het nationaalsocialisme. Het werk op deze gratis toegankelijke tentoonstelling genaamd 'Entartete Kunst' was uit andere Duitse musea weggehaald. Het ging om werken van kunstenaars als Chagall, Kandinsky, Kirchner, Klee, Marc, Munch, Nolde en vele anderen. De inrichting van de tentoonstelling was respectloos en de kunst werd vergezeld door op de muur geschreven afkeurende teksten. Omdat de tentoonstelling door ruim twee miljoen mensen werd bezocht, is het de vraag of alle bezoekers zich werkelijk wilden vergapen aan 'het slechte' of het zagen als een buitenkansje of laatste kans om deze beroemde kunstwerken te zien. Nadat de tentoonstelling succesvol had rondgereisd, werd het werk voor veel geld verkocht c.q. verbrand. Het filmpje onderaan dit artikel geeft een goede indruk van de tentoonstelling, maar begint verwarrend met een beeld van de gevel van het Haus der Deutschen Kunst, waar deze tentoonstelling dus juist niet plaatsvond. Wel is mooi te zien hoe onprettig dit gebouw eruitziet.

En nog steeds. Doordat het gebouw in de Tweede Wereldoorlog was ingepakt in camouflagenetten en tegen de groene Englischer Garten aan lag, werd het gespaard voor de geallieerde bombardementen. Het Haus der Deutschen Kunst heet tegenwoordig Haus der Kunst en biedt wisselende tentoonstellingen van hedendaagse kunst die destijds ongetwijfeld als entartet zou zijn aangemerkt.
Het gebouw is nu nog in zijn oude glorie te zien, de verbouwing moet in 2015/2016 beginnen. De zalen zijn enorm, qua oppervlakte en hoogte, dus zeer geschikt voor grote installaties. Ik ben benieuwd wat straks het resultaat zal zijn van de complexe verbouwing (door David Chipperfield Architects) van dit beladen icoon dat bekend is van veel beelden uit de nazi-tijd. uit de nazi-tijd.

Op dit moment is er een expositie van installaties van de Amerikaanse beeldhouwer en filmmaker Matthew Barney uit zijn project River of Fundament. Installaties die de enorme ruimtes in het museum vullen en waarvan sommige onbedoeld het beeld van een oorlog oproepen. Onbedoeld omdat het project van Barney daar niets mee van doen heeft. Uit de documentatie van het museum begrijp ik dat het project is geïnspireerd op Norman Mailer's boek Ancient Evenings (1983) waarin het spirituele pad langs drie keer doodgaan en herboren worden van de Egyptische Menenhetat I wordt uitgeengezet. Volgens Barney gaat het om 'de centrale vraag of er een samenhangende identiteit, een spiritueel kenmerk bestaat dat de specifieke karaktertrekken van een persoon bewaart, niet alleen tijdens het leven maar een die de fysieke dood overleeft'.
Ikzelf zag er hier en daar de overblijfselen in van een wrede oorlog. Alsof restanten van Dresden uit 1945 naar het museum waren verplaatst. De hardnekkige karaktertrekken van de oorlog die hadden overleefd. Kunst is gelukkig vrij interpretabel.